Tussen je oren: hoe je brein je spaargedrag beïnvloedt
We willen graag sparen. Maar ons brein wil iets anders. Een buffer opbouwen, sparen voor je toekomst… we weten allemaal dat het belangrijk is. Toch blijkt het in de praktijk vaak lastig. Waarom kiezen we vaak voor een spontane aankoop, in plaats van iets opzijzetten voor later? Het antwoord zit tussen je oren.
Je brein houdt niet van de lange termijn
Een nieuwe gadget kopen of het geld sparen voor later? Voor je brein is de keuze dan snel gemaakt. Nu graag! We zijn van nature ingesteld op directe beloning. De toekomst voelt abstract en ver weg. Sparen voor iets over maanden of zelfs jaren moet het opnemen tegen iets dat je vandaag al blij maakt.
Gelukkig kun je je brein ook een handje helpen. Door de lange termijn concreter te maken, wordt sparen een stuk makkelijker.
Maak sparen concreet:
- Visualiseer je doel. Plak bijvoorbeeld een foto van je droomvakantie op een plek waar je dagelijks kijkt (koelkast, spiegel).
- Geef je spaarpot een naam. Een potje dat ‘droomvakantie 2030’ heet, voelt concreter dan algemeen spaargeld
- Praat over je doel. Door het hardop uit te spreken wordt je doel concreter.
Dit laatste noemen gedragswetenschappers ook wel ‘commitment device’. Mensen zijn eerder geneigd om een doel vol te houden als hun omgeving ervan weet.
Gratis geld? Dat geef je zo uit…
Naast tijd speelt ook de bron van het geld een rol. Stel: je krijgt € 500 vakantiegeld en geeft het zonder nadenken uit aan een weekendje weg. Maar als je hetzelfde bedrag van je spaarrekening zou moeten halen, voelt dat opeens veel zwaarder. Gek eigenlijk, toch? Het is precies evenveel geld.
Toch is dit heel normaal gedrag en het heeft een naam: mental accounting. We delen ons geld onbewust op in ‘potjes in ons hoofd’. Geld dat je extra binnenkrijgt (zoals vakantiegeld, bonussen of een meevaller) voelt als ‘gratis’ geld, terwijl geld dat al op je spaarrekening staat een hogere drempel is om uit te geven. De ene euro is dus de andere niet…
Tips om met ‘gratis’ geld om te gaan:
- Zet direct een deel van je vakantiegeld of bonus op je spaarrekening
- Heb je de drang om een spontane aankoop te doen? Wacht 24 uur en bedenk dan of je het echt nodig hebt
- Stel ‘spaarregels’ op. Zet bijvoorbeeld altijd 50% opzij bij een financiële meevaller
Geld maakt tot op zekere hoogte gelukkig
Het is een veelgestelde vraag: maakt geld gelukkig? Het eerlijke antwoord? Ja, tot op zekere hoogte. Uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam blijkt dat het effect van geld op je dagelijkse geluksgevoel afvlakt bij een jaarinkomen van ongeveer € 60.000. Tot dat bedrag zorgt een hoger inkomen vooral voor minder stress, meer keuzevrijheid en het kunnen voldoen aan je basisbehoeften. Maar daarna? Daarna groeit je geluksgevoel nauwelijks meer mee.
Hoeveel spaargeld hebben Nederlandse huishoudens?
Geld draagt dus op zekere hoogte bij aan geluk, maar hoeveel spaargeld zetten we eigenlijk gemiddeld opzij? Volgens de laatste cijfers van het CBS bedraagt het gemiddelde bank- en spaartegoed van Nederlandse huishoudens € 52.300. Dat lijkt een flink bedrag, maar dit gemiddelde wordt sterk beïnvloed door een kleine groep mensen met veel vermogen. Kijk je naar de mediaan (het bedrag dat precies in het midden ligt) dan kom je uit op € 21.100. Handig om in gedachten te houden als je je eigen spaargeld eens onder de loep neemt!
Sparen begint tussen je oren
Beter sparen begint dus niet bij meer inkomen, maar bij beter inzicht. Want zodra je begrijpt hoe je brein werkt, kun je jezelf net dat duwtje in de juiste richting geven. En dat is precies waar sparen begint: niet op je bankrekening, maar tussen je oren.